تنش آفرینی عربستان یک بال سیاست دو جانبه غرب بر ضد ایران/ 1394/10/15

در آستانه برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی غرب و باز شدن در‌های مناسبات جهانی به روی تهران، شاهد به اوج رسیدن تنش‌ آفرینی عربستان در منطقه بر ضد ایران و تلاش برای جلب حمایت متحدان در این زمینه هستیم. 

به گزارش دیروز رویترز تصمیم ریاض به اخراج سفیر ایران و قطع روابطش با این کشور پس از حمله جدید به سفارتش در تهران که در واکنش به اعدام روحانی عربستانی شیخ نمر النمر صورت گرفت، موجب تشدید اختلاف بین دو کشور شد تا حل مناقشه اصلی در منطقه دشوارتر شود. 

پرسش این است آیا کشور‌های غربی همزمان با انجام تعهدات خود در برجام در زمینه رفع تحریم‌ها و توسعه مناسبات، در پی حفظ فشار بر تهران از طریق منزوی کردن تهران در منطقه هستند؟

  برخی دیپلمات ها به رویترز می گویند محور بحران جدید را تمایل فزاینده عربستان برای رویارویی نظامی با ایران و متحدان آن در منطقه تشکیل می دهد. این سیاست عربستان یک سال پیش با به قدرت رسیدن سلمان بن عبدالعزیز آغاز شد. سلمان و پسرش محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان تصمیم گرفتند سیاست تعامل با مسائل از طریق تماس های پشت پرده را که سالها در دستور کار این کشور قرار داشت کنار بگذارند. سال گذشته ریاض جنگی را در یمن آغاز کرد تا مانع به قدرت رسیدن نیروهای حوثی (انصار الله) متحد ایران شود و حمایت خود را از مخالفان سوری که با بشار اسد رئیس جمهور سوریه و متحد تهران می جنگند افزایش داد. 

همه پیش بینی ها درباره پیامد‌های اجرای برجام، برگشت دلار‌های نفتی بلوکه شده، افزایش صادرات نفت ایران و توسعه مناسبات بین ایران و کشور‌های جهان- در ازاء نظارات بیشتر بر برنامه هسته‌ای ایران- بوده است. اما در کنار این پیش‌بینی‌ها، محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی و منطقه‌ای همواره نگرانی‌هایی نیز درباره پیامد‌های این تحولات مطرح ‌کرده‌اند، که مهمترین آن عبارت است از دست یافتن به فرصت‌های سیاسی و باز شدن دست و بال اقتصادی ایران در حمایت از متحدان خود در منطقه بوده است. 

به گزارش رویترز "بخشی از تصمیم های عربستان در سوریه و یمن، پاسخی به توافق هسته ای ایران با قدرت های جهان بود که موجب لغو تحریم های تحمیل شده بر تهران می شود. از نظر تئوریک، این رویداد منابع مالی و فرصت های سیاسی بیشتری در اختیار ایران قرار می دهد تا به فعالیت هایش در منطقه ادامه دهد." 

علاوه بر این، هر چند دیپلمات‌های ایران در جریان مذاکرات هسته‌ای درباره مفاد برجام موفق شدند از پیوند برنامه هسته‌ای ایران با سیاست‌های دفاعی و منطقه ای ایران جلوگیری کنند، با این حال محافل سیاسی و رسانه‌ای بیگانه به لحاظ تبلیغی سعی ‌کردند با پیوند زدن این سه موضوع به یکدیگر، امید‌ها درباره تاثیر برجام بر سیاست‌های دفاعی و منطقه ای ایران را نیز تقویت کنند. اقدام تهران به انعکاس «پیشرفت‌ها در فناوری موشکی- دفاعی» و به نمایش گذاشتن عزمش برای «ادامه سیاست‌های منطقه‌ای خود در سوریه، عراق و ...» و از همه مهمتر «مطرح شدن بحث بهره برداری از برجام برای نفوذ اقتصادی و سیاسی بر کشور» ... پاسخی به این رویکرد تبلیغی و رسانه‌ای غرب بوده است. 

در هر حال آنچه مسلم است، غرب نمی تواند نسبت به رویکرد دفاعی- موشکی و همچنین سیاست‌های مستقل ایران در منطقه‌ای سکوت اختیار کند. ضمن اینکه نمی‌تواند به توافقات در برجام هم متعهد نباشد، زیرا برجام آخرین فرصت برای غرب برای حل و فصل مسائل خود در زمینه برنامه هسته‌ای ایران است. 

تحریم‌های تازه آمریکا در واکنش به فعالیت‌های موشکی و دفاعی اخیر ایران و متوقف کردن آن پس از واکنش رئیس جمهور به آن-به صورت در خواست از وزارت دفاع برای توسعه فعالیت‌های موشکی- از این منظر ارزیابی می‌گردد.   

با توجه به این مقدمه به نظر می‌رسد کشورهای غربی سعی خواهند کرد  همزمان با انجام تعهدات خود در برجام، با تشدید منازعه بین ایران و کشور‌های منطقه - از جمله عربستان - فشار بر تهران را حفظ کنند. به عبارت دیگر، احتمالا کشور‌های غربی سیاست دوگانه توسعه مناسبات با تهران همزمان با افزایش انزوای تهران در منطقه برای حفظ فشار بر ایران را دنبال می‌کنند. تنش‌ آفرینی اخیر در مناسبات ایران و کشور‌های منطقه می‌تواند از این منظر ارزیابی گردد. 

تحلیلگران در گفتگو با ریاض با اشاره به "ایجاد شدن زمینه برای تشدید تنش بین دو کشور - ایران و عربستان - در میدان های مختلف نبرد در خاورمیانه" خاطر نشان کرد "استفاده ریاض از کانال های ارتباطی خود با کشورهای عربی و اسلامی به منظور منزوی کردن تهران نیز تنش های دیپلماتیک در منطقه را تشدید خواهد کرد... ریاض متحدانش را به قطع روابط با تهران تشویق کرد و از سازمان های اسلامی مانند سازمان همکاری اسلامی خواست حمله به سفارتخانه اش را محکوم کنند." 

در پایان شایان ذکر است هرچند منطق «قدرت» و «قاطعیت» تنها زبانی است که می‌تواند سیاست‌های ریاض در منطقه را متوقف کند، ولی این سیاست تنها باید در «کوتاه مدت» دنبال شود و سیاست «میان مدت» و «بلند مدت» جمهوری اسلامی باید تنش زدایی با کشور‌های منطقه باشد، زیرا بر اساس آنچه گذشت، از این وضعیت تنها و تنها کشور‌های غربی و رژیم صهیونیستی سود می‌برند.