انگیزه ثانویه عربستان از تنش آفرینی در برابر ایران/ 1394/10/21

وزیر خارجه ایران در دیدار روز یکشنبه 20 دی با استفان دی میستورا، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در امور سوریه، تصریح کرد: "ایران اجازه نخواهد داد تنش بوجود آمده با عربستان بر مذاکرات حل بحران سوریه تاثیر منفی بگذارد". وی عربستان را به تشنج آفرینی در منطقه متهم کرد و افزود: "ایران در قبال بحران سوریه مسئولانه عمل می‌کند". 

اعدام آیت‌الله النمر در عربستان و واکنش‌ها به آن سبب شده است، روند رایزنی‌های دیپلماتیک درباره بحران سوریه از مسیر خود منحرف شود. ظاهراً دی میستورا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل، با سفر به عربستان و ایران و برخی کشور‌های دیگر منطقه درصدد بازگرداندن دیپلماسی به مسیر پیشین است. 

دی میستورا هم اکنون درحال سفر به کشورهای مختلف منطقه است تا حمایت این کشورها از روند مذاکرات سوریه را جلب کند. این مذاکرات قرار است 25 ژانویه از سر گرفته شود. 

دومین نشست وین اواسط ماه نوامبر سال گذشته میلادی برگزار شد. در آن زمان اعلام شد که شرکت‌کنندگان از جمله قدرت‌های جهان، ایران و عربستان با یک طرح صلح برای سوریه موافقت کرده‌اند.

همزمان با اذعان وزیر خارجه ایران به مهار کردن تاثیر منفی تنش در مناسبات تهران با ریاض بر مذاکرات حل بحران سوریه، شاهد برخی اقدامات در ایران برای کاهش تنش در مناسبات دو کشور هستیم.  

یک عضو شورای شهر تهران از درخواست مکتوب وزارت امور خارجه ایران از این شورا برای تغییر ندادن نام خیابان بوستان، محل سفارت عربستان در تهران، خبر داد.  فرمانده نیروی انتظامی نیز طی حکمی فرمانده یگان ویژه پلیس تهران را تغییر داد. 

این دومین تغییر در مقامات امنیتی استان تهران پس از حمله به سفارت عربستان سعودی در هفته گذشته است. چند روز پیش از این، خبرگزاری‌ها از برکناری معاون امنیتی استانداری تهران خبر داده بودند. خبرگزاری ایسنا دلیل برکناری صفرعلی براتلو را عملکرد استانداری و پلیس در موضوع حمله معترضان به سفارت عربستان اعلام کرد. 

این اقدامات پس از آن صورت گرفت که حمله به سفارت عربستان از سوی همه مسئولان ارشد نظام محکوم شده است. طبیعتاً این اقدامات از اصرار تهران بر سیاست تنش زدایی در منطقه حکایت دارد. 

همزمان با تنش زدایی‌های ایران، ریاض و متحدانش همچنان اصرار بر تنش‌آفرینی در منطقه دارند. اتحادیه عرب بدون اشاره به ریشه‌های بحران اخیر در مناسبات تهران و ریاض، حمله به اماکن دیپلماتیک عربستان در ایران را محکوم کرد. عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان در نشست فوق العاده اتحادیه عرب در قاهره بر آمادگی کشورش برای اتخاذ تدابیر اضافی برای واکنش نشان دادن به ایران در صورت ادامه آنچه آنرا «خط مشی خصمانه این کشور» خواند تاکید کرد. 

هر چند حمله به سفارت عربستان در تهران بهانه به دست ریاض داده تا تحرکات ضد ایرانی خود را تشدید کند ولی برخی صاحب نظران تصریح کرده‌اند تحرکات عربستان ضد ایران از مدت‌ها قبل از حمله به مراکز دیپلماتیک آن در ایران شروع شده بود.

«محجوب زویری» استاد دانشگاه قطر دیروز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی گفت: "تحرکات عربستان سعودی ضد ایران که بعد از حمله به سفارت و کنسولگری آن در ایران تشدید شد در واقع گام دوم از کمپینی بود که عربستان از مدت ها قبل علیه ایران شروع کرده بود". پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا عربستان این تحرکات را آغاز کرده است؟ 

به نظر می‌رسد این تحرکات ضد ایرانی تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که به لحاظ تبلیغی و سیاسی تهران توازن سیاسی با عربستان و متحدانش را به رسمیت بشناسد و این توازن/ به زعم محافل غربی و منطقه‌ای/ منجر به مهار شدن جسارت دیپلماتیک تهران شود. 

این موضوع اخیراً در برخی رسانه‌های جهان مطرح شده است. یکی از روزنامه های آمریکایی دیروز با هشدار درباره پیامدهای فاجعه بار هرگونه جنگ میان عربستان سعودی و ایران نوشت: جلوگیری از تشدید تنش‌های منطقه‌ای موجود مستلزم وجود یک رهبری منطقه‌ای مستقل برای ایجاد توازن در برابر مداخله‌های  سیاسی و نظامی  ایران در امور دیگر کشورها است. این مطلب بدان معنا است که سیاست تنش آفرینی عربستان همچنان ادامه خواهد داشت.

روزنامه هافینگتون پست با ادعای "دستور کار ایران برای تشدید تنش‌های فرقه‌ای در منطقه و افزایش مداخلات نظامی آن در کشورهای دیگر" از لزوم رسیدگی به آن خبر داد و افزود: "لازم است که کشورهای دیگر به این گونه اقدامات ایران پاسخ متناسب بدهند، در غیر این صورت، تحولات اخیر می‌تواند موجب تشدید فاجعه‌بار درگیری‌های موجود در منطقه شود". 

این روزنامه همچنین با اشاره به اینکه "احتمال بروز جنگ بین ایران و عربستان بعید است، چرا که چنین جنگی به بن بست منجر خواهد شد و عواقب شدید داخلی، منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت" افزود: "با وجود این، جلوگیری از تشدید تنش‌های منطقه‌ای موجود مستلزم وجود یک رهبری منطقه‌ای مستقل برای ایجاد توازن در برابر مداخلات سیاسی و نظامی سپاه در کشورهای دیگر است." 

بر اساس این گزارش "در حالی که به نظر نمی‌رسد دولت اوباما هیچ نگرانی درباره بلندپروازی‌های سلطه جویانه ایران داشته باشد، و در حالی که دیگر کشورهای اروپایی به خاطر حفاظت از منافع اقتصادی خود پس از اجرای توافقنامه هسته‌ای، قصد فشار بر ایران را ندارند، دیگر بازیگران منطقه‌ای باید ابتکار عمل را به دست گیرند. فرونشاندن تنش‌های منطقه‌ای موجود به نفع همه بازیگران منطقه، از جمله ایران خواهد بود."

پرسشی که در این جا مطرح می‌شود این است که چگونه عربستان و متحدانش به شکلگیری توزان سیاسی در برابر ایران امید بسته است، در شرایطی که آنها می‌داند این توازن سیاسی بدون شکلگیری توازن نظامی در برابر تهران امکان پذیر نیست. و به همین دلیل نیز شاهد سفر وزرای خارجه و دفاع عربستان به پاکستان- ظاهرا برای جلب حمایت نظامی اسلام آباد- هستیم.  

کارل بیلت نخست وزیر سابق سوئد دیروز در پیامی در صفحه توییتر خود نوشت اکنون عربستان سعودی حداکثر فشار را به پاکستان برای پیوستن به اقدامات متعدد این کشور علیه ایران وارد می کند. شبکه تلویزیونی الحدث نیز به نقل از فرمانده ارتش پاکستان ادعا کرد: "هر نوع تهدیدی برای خاک عربستان سعودی با واکنش قوی پاکستان روبرو خواهد شد". این ادعا‌ها در حالی مطرح شده است که العهد از شکست سفر عادل‌الجبیر به اسلام آباد برای جلب حمایت پاکستان و آسیا تایمز از درگیر شدن پاکستان در تعاملی محتاطانه با ایران و عربستان خبر داد.