مهمترین چالش پیش روی آتش بس در سوریه/ 1394/12/15

با میانجیگری روسیه و آمریکا هفته گذشته آتش بسی میان نیروهای بشار اسد رئیس جمهور سوریه، مخالفان و کرد‌ها برقرار شد که سطح خشونت ها را در این کشور کاهش داده است.

اما آتش بس شامل نبرد با گروه دولت اسلامی (داعش) و جبهه النصره که به القاعده وابسته است نمی شود. این بدان معنا است که طرف‌های این آتش بس می‌توانند با حمله به این دو سازمان تروریستی، مناطق تحت اشغال آنها را تصرف کنند. بنابراین آنچه در این زمان بسیار حائز اهمیت است اینکه دست یافتن هر یک از دو طرف منازعه - ارتش سوریه یا مخالفان بشار اسد و متحدان منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای این دو - به مناطق تحت کنترل داعش و جبهه النصره، باعث تقویت موضع سیاسی آنها خواهد شد و همین مسئله احتمالا مهمترین عامل شکست آتش بس در آینده نزدیک خواهد بود. 

 روزنامه وال استریت ژورنال روز جمعه با اشاره به شکننده بودن اتش بس و وجود نداشتن چشم اندازی برای دستیابی به توافق سیاسی در سوریه نوشت: مدت های طولانی است که این سوال که چه کسی واقعا مناطق تحت کنترل داعش را در شمال و شرق سوریه تحت کنترل خواهد گرفت، تلاش های بین المللی علیه این گروه را پیچیده کرده است. بر اساس این گزارش "هر جناح خود را برای دور بعدی نبردها آماده می کند و هیچ طرف واقعا موافق نخواهد بود که دیگر دشمنانش با شکست دادن داعش و تصرف مناطق و منابع تحت کنترل آن، قوی تر شود".

این موضوع تا کنون سبب شده آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن تلاش کنند مناطق تحت اشغال داعش و النصره به دست ارتش سوریه و متحدان نیافتد. به همین علت چند سناریو برای نیل به این هدف در نظر گرفته اند. 

یک سناریو سیطره کرد‌ها بر مناطق تحت اشغال داعش و النصره است. اما  کرد‌ها هشدار داده‌اند که آمریکا به مناطق تحت کنترل داعش در الباب و جرابلس در نزدیکی مرزهای ترکیه حمله هوایی ندارد، زیرا آنکارا با تشکیل دولت کوچک کرد در کنار استان‌های کردنشین ترکیه مخالف است. حمایت نکردن جنگنده‌های آمریکا از کرد‌ها منجر به اتحاد شبه نظامیان کرد با ارتش سوریه و متحدان منطقه‌ای و بین المللی آنها در ماه های اخیر و حمله به شورشیان عرب مورد حمایت آمریکا و ترکیه، شد. همین موضوع سبب شد ترکیه اقدام به حملات توپخانه ای به مواضع کردهای سوریه کند. 

سناریو مناسب دیگر سیطره شورشیان سنی بر این مناطق است. آنها ادعا می‌کنند در کشوری که اکثر جمعیت آن را اعراب سنی تشکیل می دهد، شورشیان سنی باید نقش کلیدی را ایفا کنند. این در حالی است که شورشیان سنی به علت حملات شدید هوایی جنگنده‌های روسی در چند ماه اخیر بشدت تضیف شده اند.

بنابراین مخالفان بشار اسد برای اینکه  همسنگ با ارتش سوریه بتواند مناطق تحت کنترل تروریست‌ها را تصرف کنند علاوه بر حمایت مستشاری و جنگنده‌های هوایی آمریکایی و اروپایی نیاز به حمایت نظامی در عرصه زمینی دارد. اما آمریکا و اروپا صراحتا اعلام کرده‌اند که نمی‌خواهند سوریه را به عرصه رویارویی نظامی خود با روسیه و ایران تبدیل کنند بنابراین در ابتدا متحدین منطقه‌ای خود - مانند ترکیه و عربستان - را تشویق کردند در سوریه مداخله نظامی کنند،‌ اما آنها  نیز پس از مدتی‌ تبلیغات در این زمینه تصریح کردند که تنها زمانی در سوریه مداخله نظامی خواهند کرد که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نیز مشارکت داشته باشند. 

با توجه به این مقدمه، به نظر می‌رسد آن طرفی که از ابتکار عمل لازم برای تصرف مناطق تحت کنترل داعش و جبهه النصره برخوردار است، ارتش سوریه است؛ زیرا از حمایت زمینی و مستشاری جنبش حزب الله، کرد‌های سوری و ایران و پشتیبانی جنگنده‌های هوایی روسی برخوردار است. 

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت: ممکن است تهدید تروریست‌ها و سرایت بحران به اروپا از طریق بحران مهاجران و ... سبب شده باشد آمریکا‌ در زمینه حفظ بشار اسد و ادامه پیروزی‌های ارتش سوریه با روسیه به توافق رسیده باشد و حمایت آمریکا از شورشیان سوریه و متحدان منطقه‌ای خود، اقدامی صوری برای جلوگیری از خدشه دار شدن مناسبات بین آنها باشد. اما این نیز محتمل است که آمریکا و متحدان درباره برگ برنده‌های ارتش سوریه و متحدان منطقه ‌و بین المللی اش پیش بینی صحیحی نداشته اند، و با مشخص شدن برتری کنونی و آینده ارتش سوریه و متحدان، آنها در زمینه استمرار آتش بس کارشکنی کنند. 

تکرار ادعا‌ها در اروپا درباره لزوم کناره‌گیری بشار اسد و نقض مکرر آتش بس در سوریه - شامل گلوله باران علیه مناطق مسکونی و نیروهای دولتی سوریه در استان های دمشق، لاذقیه، حماه و درعا - و طرح ادعا‌ها در زمینه امکان تجریه سوریه در رسانه‌های آمریکایی از این منظر ارزیابی می‌گردد.