تصمیمات ریاض درباره حج، بیانگر اوضاع نابسامان عربستان/ 1395/06/19

در پی مانع‌تراشی‌ها و کارشکنی‌های مقامات سعودی، زائران ایرانی، سوری، یمنی و فلسطینی و ... نمی‌توانند در فریضه حج امسال شرکت کنند. 

در این زمینه وزارت اوقاف یمن اخیراً در بیانیه‌ای اعلام کرد مسئولان عربستانی حاضر به صدور روادید برای حجاج یمنی نشدند. وزارت  اوقاف سوریه هم در سال 2014 تاکید کرد که رژیم آل سعود  برای سومین سال متوالی مسلمانان این کشور را از ادای فریضه حج منع می‌کند و صرفاً به کسانی اجازه سفر می‌دهد که از سوی گروه‌های (تروریستی) مخالف بشار اسد معرفی شوند. به نوشته رسانه‌های فلسطینی، فلسطینیان آواره نیز از انجام مناسک حج محروم شده‌اند. 

سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران نیز با صدور بیانیه‌ای از منتفی شدن تشرف زائران ایرانی به مکه مکرمه در سال 1395 به دلیل کارشکنی‌های متعدد سعودی‌ها خبر داد. در این بیانیه آمده است که هرچند نگاه جمهوری اسلامی ایران به حج و عمره، نگاهی معنوی، وحدت آفرین، توسعه بخشِ اُخوت دینی و اسلامی و پرهیز از فرقه‌گرایی و طایفه‌گرایی بوده و هست اما عربستان سعودی علی‌رغم تبلیغات سوء رسانه‌های خود، تحت تأثیر فضای سیاسی بین دو کشور، حج را به مسائل سیاسی گره زده و بر همین مبنا متن تفاهم‌نامه متداول و هر ساله را تغییر داده است.

عادل الجبیر وزیر خارجه کم‌تجربه عربستان، ایران را به سیاسی‏کاری در مسأله حج متهم کرد، اما به نظر می‌رسد علت ممانعت ریاض از حضور زائران این کشور‌ها در مراسم حج شرایط بسیار حساس و شکننده داخلی عربستان است. به هر حال اولاً، رهبران جوان و بی‌تجربه عربستان این کشور را گرفتار بحران‌های متعدد داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی کرده‌اند و به همین علت شرایط اجتماعی و سیاسی این کشور بسیار شکننده و حساس است، ثانیاً، کشور‌هایی که از اعزام زائر خانه خدا منع شده‌اند در محور مقاومت اسلامی و ضدصهیونیستی قرار دارند. بنابراین طبیعی است ریاض نگران مدیریت اجتماع میلیونی زوار بیت‌الله الحرام باشند. 

در حوزه منطقه‌ای، ریاض با چالش‌های مهمی مانند جنگ در یمن، مداخله نظامی در بحرین، حمایت از تروریست‌ها در سوریه و عراق، تنش در مناسبات با ایران و همگرایی با رژیم صهیونیستی ... روبرو است.

عربستان سعودی از ششم فروردین حملات هوایی پرهزینه خود را به یمن آغاز کرده که این حملات تاکنون بیش از هفت هزار کشته و حدود 14 هزار زخمی بر جای گذاشته است.

در جهان نیز ریاض متهم به حمایت از تروریست و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی و کودک کشی در یمن است. آل سعود هم اکنون رابطه خوبی با مهمترین متحدان غربی خود ندارد. در کنگره آمریکا پرونده دست داشتن آل سعود در حادثه 11 سپتامبر سال 2001، در انگلیس پرونده منع فروش سلاح به علت جنایت بر علیه غیر نظامیان در یمن و در سازمان ملل پرونده کودک‌کشی این رژیم در یمن روی میز است.  

سیاست‌های نفتی این کشور به همراه هزینه‌های بحران‌آفرینی در یمن، عراق و سوریه و ... حمایت ایدئولوژیک و تسلیحاتی از تروریسم، اقتصاد این کشور را آشفته و با مسائلی مانند کسری بودجه، قرار گرفتن بزرگترین شرکتهای سعودی در آستانه ورشکستگی و به تعویق افتادن حقوق کارگران و بالا گرفتن اعتراض‌های کارگری روبرو کرده است. 

به گزارش پایگاه "میدل ایست آن لاین" کاهش درآمدهای نفتی در سال‌های اخیر بر وضعیت مالی شرکت‌های متعدد سعودی که متکی به بودجه دولتی هستند، تأثیر منفی گذاشته است. 

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که هزینه بستن قراردادهای تسلیحاتی با آمریکا، و فرانسه و انگلیس برای حمله به یمن به مرز 50 میلیارد دلار رسیده است.

براساس گزارش سالانه موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم، ایالات متحده آمریکا با هزینه‌های دفاعی596 میلیارد دلاری و چین با حدود 215 میلیارد دلار هزینه نظامی جزو کشورهای پیشتاز در سال 2015 بودند و همچنین عربستان با هزینه 87 میلیارد و 200 میلیون دلار - که نسبت به سال 2006 دو برابر شده است - در جایگاه سوم قرار دارد. 

سران عربستان به امید موفقیت در یمن در عرض دو الی سه ماه، حمله نظامی به این کشور را آغاز کردند؛ اما اکنون 16 ماه از شروع آن می‌گذرد. 

بر اساس برخی گزارش‌ها عربستان حتی به منظور جبران کاهش درآمدهای نفتی و هزینه‌های بحران آفرینی در منطقه، در  چارچوب طرحی تازه در پی افزایش هزینه‌های دولتی همچون هزینه ویزا، جریمه و مالیات است. عربستان طرح ریاضت اقتصادی را در غالب فروش دارایی‌های دولت، افزایش مالیات، کاهش هزینه‌ها، تغییر راه‌های مدیریت درآمدهای مالی دولت، افزایش بهره‌وری و افزایش نقش بخش خصوصی را در کشور اجرا می‌کند. اقتصاددان ارشد بانک ملی تجاری عربستان گفت: دولت این کشور همچنین تلاش می‌کند هزینه فعالیت‌های مختلف از جمله هزینه‌های آب و برق را افزایش دهد. 

برخی از کارشناسان درباره پیامد‌های اجتماعی این سیاست های اقتصادی ابراز نگرانی کرده‌اند. 

در این شرایط طبیعی است مقامات سیاسی و امنیتی عربستان نگران اجتماع میلیونی زائران خانه خدا در مدینه منوره و مکه مکرمه باشند. بنابراین متهم کردن ایران به سیاسی کاری به عنوان علت سیاست‌های جدید ریاض در زمینه مراسم حج تنها فرافکنی و هدف آن پنهان کردن عمق و گستره بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در این کشور است.