مصر رقیب منطقه‌ای آینده ایران در دیپلماسی غرب/ 1395/07/03

صدای آمریکا دیروز خلاصه مقاله‌ای از دیوید ایگنیشس در واشنگتن پست را منتشر کرد. این مقاله با اشاره به اشترکات در سخنان رئیس جمهور ایران و مصر در گفتگو با این روزنامه از شباهت‌های دو کشور سخن می‌گوید. 

  

واشنگتن پست در بخشی از این گزارش نوشت: هر دو رئیس جمهور در حالی که منطقه در آتش جنگ فرقه ای می سوزد، درباره میانه روی و ریشه های عمیق فرهنگ باستانی شان صحبت می کنند. آن ها مدعی اند که خواهان بهبود وضع حقوق بشر هستند اما اصرار دارند که تغییرات در نظام هایشان تنها به صورت تدریجی اتفاق خواهد افتاد.

اما در این میان آنچه اهمیت دارد جواب به این پرسش است که «چرا این روزنامه با رئیس جمهوری‌های این دو کشور گفتگو کرده و محتوای سخنرانی آنها را مقایسه کرده است؟»

در ماه‌های اخیر جهان و منطقه شاهد افزایش اختلافات بین امریکا و عربستان و بالا گرفتن انتقادات از ریاض به علت حمایت از تروریسم تکفیری و نقض حقوق بشر در یمن و همراهی نکردن با غرب در مسائل منطقه - از جمله گفتگو‌های هسته‌ای بین ایران و پنج به علاوه یک - بوده است. با توجه به این مسائل به نظر می‌رسد تاریخ مصرف سعودی‌ها در دیپلماسی منطقه‌ای غرب به پایان رسیده است اما این بدان معنا نیست که غرب حاضر است در منطقه ایران را بی رقیب بگذارد. به همین علت در پی یافتن جایگزینی - البته عاقل‌تر و مهار شدنی تر - برای عربستان است. این مقاله و برخی رویداد‌های دیگر نشان می‌دهد گزینه جایگزین برای ریاض در دیپلماسی منطقه‌ای غرب برای نقش آفرینی به عنوان رقیب ایران و مصر است. 

دیوید ایگنیشس در نیویورک در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد یک مصاحبه اختصاصی یک ساعته با عبدالفتاح السیسی رییس جمهوری مصر داشته و سپس به اتفاق گروهی دیگر دیداری خصوصی با حسن روحانی رییس جمهوری ایران داشته است. ایگنیشس می گوید هر دو دیدگاه های مشابهی را بیان می‌کردند.

سیسی در این مصاحبه گفت: «کشوری چون مصر نیازمند ثبات و امنیت است»، سقوط کشور می تواند مصر را به کشور پناهجویان مانند سوریه در همسایگی تبدیل کند. رییس جمهوری مصر می گوید منتقدان ممکن است سابقه حقوق بشری مصر را در کانون توجه داشته باشند اما او نگران کار، غذا و مسکن مردم است.

دیوید ایگنیشس همچنین با «سیاستمداری زیرک» خواندن حسن روحانی رییس جمهوری ایران تصریح کرد: "او می داند رویکرد معتدل او که به توافق هسته ای منجر شد همچنان در میان رای دهندگان ایرانی محبوبیت دارد. او به مداخله نظامی ایران در سوریه و عراق به عنوان ایجاد منطقه حائل لازم علیه داعش نگاه می کند که در غیر اینصورت دمشق و بغداد اشغال شده بود.

بر اساس این گزارش "برای روحانی و سیسی، سیاست خارجی با امنیت داخلی آغاز می شود. ایران و مصر بدون توانمند کردن شهروندانشان نمی توانند رشد کرده و موفق شوند."

از جمله موضوعات دیگری که نشان دهنده تعریف نقش جدید برای مصر - به عنوان جایگزینی برای عربستان  در برابر ایران - در دیپلماسی منطقه‌ای غرب است تقویت جایگاه اندیشمندان و مفتی های اهل سنت دانشگاه الازهر مصر در برابر مفتی‌های وهابی عربستان است. 

تا جایی که امروز نشریه ایندیپندنت خبر داد: دست کم دویست نفر از اندیشمندان و مفتی های اهل سنت از جمله الطیب رئیس پیشین دانشگاه الازهر مصر نخستین بار با انتشار بیانیه ای وهابیت را مروج خشونت و فرقه ای خطرناک برای جهان اسلام توصیف کردند. در یادداشت امروز ایندیپندنت با اشاره به بیانیه پایانی همایش شناخت پیروان مذاهب اهل سنت که در شهر گروژنی  چچن برگزار شد نوشت: "اگر چه در  رسانه های غربی این همایش مهم  پوشش لازم داده نشد اما مسائل مطرح شده در آن نشان داد فاجعه ای عمیق تر از بحران سوریه در جریان است". این نشریه این موضعگیری را از آن جهت حائز می داند که نخستین  بار سعودی ها همزمان از جانب رهبران شیعه و سنی محکوم شده و هدف حمله قرار گرفته اند.

نشریه ایندیپندنت همچنین این اقدام رهبران اهل سنت را توهینی آشکار به حکام سعودی و شکستی بزرگ برای آنان که سالانه میلیونها دلار صرف ساخت مدارس، مساجد و تربیت روحانی می کنند دانست و افزود: رهبران مذاهب اهل سنت در این همایش، وهابیت را عامل معرفی چهره غیر واقعی و خشن از اسلام و مسلمانان  توصیف کردند که از جمله با مسلمانان رفتاری خشونت بار و مرگ آور دارد. 

بر اساس این گزارش خطر واکنش جهان اسلام به تفکر سلفی و وهابی در داخل خاک عربستان نیز حس شده است به طوری که الکلبانی مفتی برجسته وهابی سعودی با اشاره به افزایش حملات جهانی به عربستان می گوید گویی دنیا می خواهد ما را آتش بزند. 

شایان ذکر است، گروزنی مرکز چچن چهارم شهریور شاهد برگزاری نشستی با حضور 200 نفر از عالمان اهل سنت به ویژه مفتیان دانشگاه الازهر مصر بود که در صدر هیاتی به ریاست  شیخ احمد الطیب رئیس الازهر در آن شرکت کردند. عالمان و مفتیان برجسته اهل تسنن در این نشست با تشریح اصول مذاهب چهار گانه اهل تسنن تعریف جامعی از مذهب خود ارائه کردند که در آن تعریف وهابیت وسلفی گری تکفیری جایی نداشت.

یکی از نکات مهم این نشست که خشم مفتیان سعودی و وهابی را برانگیخت این بود که از هیچیک از مفتیان سلفی و وهابی سعودی و قطری برای شرکت در این همایش دعوت نشده بودند.