بار اصلاحات اقتصادی عربستان بر دوش مردم یا شاهزاده‌ها؟!/1395/02/06

کابینه عربستان سعودی اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری، طرح اصلاحات اقتصادی گسترده‌ای را به نام «چشم انداز عربستان 2030» تصویب کرد. این طرح پس از آن مطرح شد که ریاض با کسری بودجة قابل توجهی روبرو شد. 

سال گذشته صندوق بین‌المللی پول و نهادهای دیگر پیش‌بینی کردند ذخایر پولی عربستان ممکن است به خطر بیفتد. البته این صندوق مهمترین عامل این کسری بودجه را کاهش قیمت نفت می‌داند این در حالی است  جنگ افروزی در یمن و بحرین و حمایت گسترده نظامی و مالی از تروریست‌ها در سوریه و عراق نیز از مهمترین عوامل این کسری بودجه است.   

البته هشدار صندوق بین‌المللی پول تنها متوجه عربستان نبوده، بلکه همه اعضای ائتلاف به رهبری عربستان را در بر می‌گیرد. این صندوق اعلام کرده است: شورای همکاری‌ خلیج فارس متشکل از شش کشور در حال حرکت به سمت یک رکود اقتصادی دنباله‌دار است بنابراین سیاست‌های ریاضت اقتصادی باید کسری بودجه را کاهش دهد. اگر فرض کنیم قیمت نفت در سال‌های پیشرو پایین بماند کسری بودجه شورای همکاری خلیج فارس و الجزایر به حدود 900 میلیارد دلار بین سال‌های 2016 تا 2021 می‌رسد. صندوق بین‌المللی پول افزود: الجزایر، بحرین، عمان و عربستان بدهکاران بزرگی در این دوره خواهند بود، چرا که نیازهای مالی آنها انتظار می‌رود که بیشتر از منابع مالی‌شان باشد. 

طرح اصلاحات اقتصادی عربستان  ـ در رویکردی بلند پروازانه ـ شامل ایجاد بزرگترین «صندوق ثروت ملی» جهان است که در نهایت بیش از دو تریلیون دلار دارایی خواهد داشت. علاوه بر این جانشین ولیعهد عربستان گفته است برای عرضه اولیه سهام آرامکو ـ شرکت ملی نفت عربستان ـ برنامه‌ریزی کرده و کمتر از پنج درصد از سهام این شرکت فروخته و به بزرگترین شرکت صنعتی جهان تبدیل می‌شود. درآمدهای غیر نفتی نیز در این صندوق ذخیره می‌شود بنابراین، از میزان وابستگی به درآمد نفت کاسته خواهد شد.

در این میان آنچه قابل تأمل است اینکه جانشین ولیعهد عربستان پیش از این یارانه بنزین، برق و آب را به میزان زیادی کاهش داده است. وی همچنین قرار است برای کالاهای لوکس و نوشیدنی‌های شیرین، مالیات بر ارزش افزوده و عوارض در نظر بگیرد.

البته این شاهزاده عربستانی در اردیبهشت‌ماه سال جاری ادعا کرد: برای کاهش فشار بر افراد با درآمد پایین‌تر قصد دارد یارانه‌های مالی مستقیم پرداخت کند... «ما نمی‌خواهیم بر این اقشار فشاری وارد کنیم. ما می‌خواهیم بر افراد ثروتمند فشار بیاوریم.» اما پنج ماه پس از اعلام طرح اصلاحات اقتصادی در عربستان شواهد حاکی از این است که این تنها مردم عادی و افراد با درآمد پایین‌تر عربستان هستند که باید هزینه‌های سیاست‌های نفتی و جنگ افروزی این کشور را متحمل شوند نه شاهزاده‌ها. 

یک مؤسسه آلمانی هفته گذشته از سفرهای پرهزینه هزاران نفر از اعضای خاندان حاکم عربستان سعودی به خارج پرده برداشت. مؤسسه آلمانی «اینتر نیشن» در گزارشی در زمینه مهاجرت تحت نام «جهان از نگاه مهاجران»، آورده که طبق یک نظرسنجی که از 2 هزار و 800 نفر از آل سعود در داخل کشور پرسش کرده است، حدود 82 درصد از اعضای خاندان سعودی، که تعداد آنها تقریبا بالغ بر 5 هزار نفر است ـ سالانه به کشورهای خارجی سفر می‌کنند و تقریبا 18 درصد دیگر اعضای این خاندان به مناطقی در داخل عربستان سفر می‌کنند.

بنا به این گزارش، اعضای خاندان آل سعود اغلب به کشور مغرب سپس امارات و پس از آن فرانسه و ترکیه و سوئیس سفر می‌کنند؛ 92 درصد از آنها به قصد خوشگذرانی و 8 درصد دیگر به منظور گردشگری و بازدید از آثار تاریخی سفر می‌کنند.

این گزارش درباره سفرهای داخلی خاندان آل سعود آورده است که حدود 9 درصد برای ادای حج واجب و 7 درصد دیگر برای حج عمره سفر می‌کنند و 2 درصد دیگر از برخی مناطق در داخل کشور دیدن می‌کنند.