تاملی بر سخنان وزیر آلمانی پیش از سفر به ایران/ 1395/07/12

دویچه وله دیروز در گزارشی با عنوان «خیزش شرکت‌های آلمانی برای گسترش چشمگیر صادرات به ایران» نوشت: اتاق صنعت و بازرگانی آلمان پیش‌بینی می‌کند که در دو تا سه سال آینده حجم صادرات این کشور به ایران به 5 میلیارد و تا پنج سال دیگر به 10 میلیارد یورو برسد.  

زیگمار گابریل، وزیر اقتصاد و معاون صدر اعظم آلمان، در رأس هیأتی اقتصادی از روز یکشنبه تا سه‌شنبه (11 تا 13 مهر) در ایران خواهد بود. شرکت‌های آلمانی امیدوارند بتوانند معاملاتی میلیاردی با ایران داشته باشند.

به گفته  فولکر ترایر، رئیس بخش تجارت خارجی اتاق صنعت و بازرگانی آلمان، این برآورد با توجه به اینکه ایران دارای منابع طبیعی و مواد خام فراوانی است و در عین حال نیاز به مدرنیزه شدن دارد، برآورد اشتباهی نیست. ترایر گفت که به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط آلمانی و تولیدکنندگان ماشین‌آلات صنعتی در آلمان می‌توانند از بازار بالقوه‌ای که در ایران وجود دارد، بهره ببرند."

البته آلمان باید خود را برای تبادل اقتصادی و تجاری متقابل و همچنین انتقال فناوری‌های پیشرفته به ایران آماده کند و تنها در فکر صادرات تولیدات خود و واردات منابع طبیعی و مواد خام از ایران نباشد، تا منافع دو طرف در این مبادله تامین شود. با این حال این پیش بینی خود می‌تواند بیانگر آماده شدن دو کشور برای پشت سر گذاشتن موانع توسعه مناسبات اقتصادی باشد. 

شرکت‌های آلمانی امیدوارند بتوانند بر مبنای روابط اقتصادی خوب گذشته در ایران فعالیت‌هایشان را ادامه دهند. براساس گزارش اتاق صنعت و بازرگانی آلمان، ایران در دهه 1970 پس از آمریکا دومین شریک تجاری مهم آلمان در خارج از اروپا بود، اما به تدریج جایگاه خود را در این زمینه از دست داد.

در این میان آنچه مهم است این که چرا وزیر اقتصاد و معاون صدر اعظم آلمان، اصرار بر طرح مسائلی دارد که می‌داند جواب آن در تهران منفی است. 

وزیر اقتصاد و معاون صدراعظم آلمان در آستانه سفر به ایران در گفت‌وگویی با «اشپیگل آنلاین» به اهمیت سازنده بودن نقش جمهوری اسلامی در حل بحران سوریه و همچنین به رسمیت شناختن حق موجودیت رژیم اسرائیل در گسترش مناسبات اقتصادی ایران و آلمان اشاره کرد و مقام های جمهوری اسلامی نیز یک روز پیش از سفر گابریل به ایران با تندی به اظهارات وی واکنش نشان دادند.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در واکنش به این اظهارات گفت: «همانگونه که بارها تاکید کرده‌ایم مناسبات جمهوری اسلامی ایران و آلمان بر پایه منافع و احترام متقابل بنا شده است و در این رابطه هیچگونه پیش شرطی پذیرفتنی نیست». به گفته‌ قاسمی ایران در این ارتباط «دخالت هرگونه عامل ثالث را کاملا مردود و مخل روابط دوجانبه» می‌داند.

گابریل با توجه به حساسیت سفرش به ایران در گفت‌وگو با اشپیگل آنلاین تاکید کرد، در این سفر رسمی، همانند سفر به روسیه، به مقامات جمهوری اسلامی خواهد گفت، خشم و اعتراض شدیدی نسبت به اسد و متحدان وی در آلمان وجود دارد. به گفته‌ی گابریل بهبود رابطه جمهوری اسلامی با آلمان و اتحادیه اروپا در گرو  نقش سازنده‌ای است که کشورهای درگیر در سوریه ایفا می‌کنند. 

درباره انگیزه این مقام المانی از این اظهارات چند گمانه را می‌توان مطرح کرد: 

یکی اینکه بیازمایند که چقدر توسعه مناسبات با آلمان برای ایران اهمیت دارد؟ آیا اینقدر اهمیت دارد که حاضر باشد از برخی از سیاست‌های راهبردی خود در زمینه رژیم صهیونیستی و مقاومت اسلامی (سوریه) عدول کند؟ 

دیگر اینکه، نباید «تاثیر تهدیدات مقامات ایرانی در سازمان ملل درباره پیامد‌های عمل نکردن غرب به تعهداتش در برجام بر سفر مقامات آلمانی به ایران» را نادیده انگاشت. بنابراین ممکن است این سفر تصنعی و تنها برای آرام کردن تهران باشد و طرح مسائلی در زمینه سوریه و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی نیز بهانه تراشی برای عمل نکردن به تعهدات در برجام باشد. 

گابریل در ماه ژوئیه سال گذشته که هنوز مرکب امضای توافق هسته ای میان ایران و کشورهای قدرتمند جهان خشک نشده بود، برای نخستین بار در رأس هیأتی اقتصادی به ایران سفر کرد. ولی از آن زمان تا کنون مناسبات اقتصادی دو کشور توسعه قابل ملاحظه نداشته است. 

بر اساس اعلام وزارت اقتصاد آلمان، حجم معاملات میان آلمان و ایران در سال 2015 حدود 2 میلیارد و 400 میلیون یورو بوده که ده درصد کمتر از سال پیش از آن است. از این مقدار، 2 میلیارد و یکصد هزار یورو بهای کالاهایی بوده که آلمان به ایران صادر کرده است.

فولکر ترایر، رئیس بخش تجارت خارجی اتاق صنعت و بازرگانی آلمان، به خبرگزاری آلمان گفت، حجم صادرات آلمان به ایران از ژانویه تا ژوئیه 2016 بیش از ده درصد نسبت به سال پیش افزایش یافت. وی گفت: «اما امکانات بیشتری به طور بالقوه وجود دارد که ما هنوز از آن استفاده نکرده‌ایم.»

توافق هسته ای میان ایران و کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل به‌اضافه آلمان در ماه ژوئیه 2015 حاصل شد و تحریم‌ها علیه ایران در ماه ژانویه 2016 برداشته شدند. 

درخواست وزیر آلمانی در زمینه سوریه بویژه در شرایط کنونی از این جهت اهمیت دارد که ارتش سوریه در آستانه آزاد سازی کامل حلب قرار دارد و آمریکا و متحدانش سراسیمه شده و آشکارا نگرانی خود را در این زمینه ابراز می‌کنند. بنابراین سفر وزیر آلمانی می‌تواند تلاشی برای اعمال فشار بر سیاست‌های منطقه‌ای تهران باشد. 

اما برخلاف گمانه‌های پیشین گمانه دیگر نیز این است که اولا، برلین می‌داند که پاسخ تهران به مطالبات سیاسی و منطقه وزیر اقتصاد منفی است؛ ثانیا، برای آلمان توسعه هرچه سریعتر مناسبات با تهران برای پیشی گرفتن رقبایی مانند ایتالیا اهمیت قابل توجهی دارد، بنابراین طرح مسائلی در زمینه سوریه و رژیم صهیونیستی تنها برای کاهش فشار لابی صهیونیستی به برلین است. 

رئیس بخش تجارت خارجی اتاق صنعت و بازرگانی آلمان در این زمینه با اشاره به اینکه "اما شرط گسترش روابط بازرگانی با ایران رفع هر چه سریع‌تر مشکلات مالی است" گفت: "ایران از میان کشورهایی که می‌خواهند با این کشور وارد معامله شوند، هنوز هم به آلمان به عنوان نخستین گزینه نگاه می‌"کند. ترایر ادامه داد: «اما اگر ما مشکلات مالی را حل نکنیم، این خطر وجود دارد که ایتالیایی‌ها از ما پیشی بگیرند.»